Dialect en Folklore

Kiek noen us ut melken der kumt gun hand meer an te pas bie veul boeren, ut geet noen allemaol per pc, ut voeren en ut melken gebeurd met de pc en de robot, hai je dat vrogger kunnen denken? De koenen hen allemaol un kasje um dur hals dat bie de pc heurt en waor echt alles op steet wat die koe betreft zoas nummer, leeftied, hoevaak ie al e’- kalft het enzovoort. As zo’n beest hoenger het loopt ie naor un amparte kast waor ze allenig in kan um krachtvoer te eten net zolang tot de pc zeit ho jie hen je part e’had en hoe vaak of die koe oek weer geet kieken of tur wat uut dat aperaat kumt, as ze dur part op het, dan zeit dat kasje um dur hals ”nei” jie kriegen vandaag niet meer. Zo geet ut oek met ut melken, as de koe drang in dur geerveult loopt ze naor de melkrobot en laot ze der eigen melken, oek noen wordt alles e’noteerd deur de pc, zoas hoeveul liter gaf ze en wanneer en hoelaot was die koe veur ’t lest bie de melkrobot e’weest enzovoort. Noen de mest van die koenen.Dur kumt alweer gun hand an te pas, alles valt in de put onder de stal en un grote trekker met tenk zuugt ut dur weer uut en brengt ut op het land. Dan ut gres inkuulen, un grote trekker met meimesien geet ut land op en meit effen un bunder of tien, dan schudden ze ut un paor keer en dan wort ut deur un opraapwagen op e’haold en naor huus e’brocht en in un sleufsilo e’lost, weer gun hand het ut gres an e’raakt. En zo geet ut wel vier keer per zoemer tegenwoordig. As tur un koe moet kalven red de boer z’n eigen wel allenig heur, met zo’n kalverkrik sleupt de boer ut kalfje der rustig an uut de koe, daor kumt dan nog wel us un hand an te pas. Zo as jullie zien kan un boer allenig wel un bedriet van vuuftig bunder en honderd koenen an.
Dan noen de boeren van vrogger. Laoten we uutgaon van ongeveer de jaoren vuuftig. In die tied hai je nog heel wat kleine boerderietjes of oek wel keuterboertjes e’neumd op de Veluwe. Ze han meest un bunder of dree tot vuuf. Op zukke boerderietjes han ze dan un e’mengd bedriet, ze han un stuk of vuuf koenen, un paor zoggen, wat mest- varkens die wulie altied zouters neumden en oek nog un hok met un paor honderd kiepen en die han ze vaak in dree soorten, Barnevelders, Rode leslanders en Witte Leeghorns, want dan kos je mooi bruune en witte eier ampart verkopen. Oek han ze un stukje bouwland , waor ze voerbieten veur de koenen en eerpels veur de munsen en oek veur de varkens verbouwden. Daornaost han ze rog, haver of garst en heel soms un hoekje boekweit,waor de vrouwen van ’t meel iezige lekkere pap kossen koken, van de rog werd oek wel brood e’bakken. Haver en garst waren meest veur veevoer bestemd en ’t strooi veur in de koestal en de varkenshokken. Ut lange roggestrooi wurd oek wel veur dakbedekking gebruukt, in plaots van riet, op ’t huus of de schu ur. Noen za’k julie us vertellen hoeveul wark as die boeren vrogger han. Eerst mar de koenen. Ze mossen twee keer daags e’mulken worren, netuurlijk met de hand, ’s wienters stungen de koenen lekker warm op de deel en daor wurden ze in ut begin van de harfst en in de wienter e’voerd met knollen en as die op waren, bieten, waor ze un beetje meel over struiden en veerder hooi en un stuk of wat veekoeken. Alle dagen mos de grup uute’mest worren met de hand, zoemers ha’j ut makkelijker dan leupen de koenen buuten. Dan noen ’t hooien. Zo tegen half juni gungen ze gres meien met de zeis, soms wel un half bunder ge- liek. Dan alle dagen ’t gres umkeren met un houten hooihark. As ut zowat dreug was en ze vertrouwden ut weer niet, dan wurd ut hooi op hoopjes, die wulie ‘keutjes’ neumden, e’zet. As ut dan de volgende dag goed weer was, struiden wulie de hoopjes weer uut mekaor. In de loop van de middag werd ut hooi weer bie mekaor emaakt op zwelen, tot zoveer kos je ’t allenig nog wel of. Mar dan mos tur iemand kommen helpen met laojen. Vaak was ut buurman die kwam helpen. De meeste boeren ha’n wel un grote pony of un hit en soms un peerd, Ze spanden ut trekdier veur de wagen en gungen hooilaojen, un op de wagen en un opsteken (zie hier heije twee man nodig). As ze de wagen vol ha’n gungen ze op huus an en mos ut in de hooibarg oek weer met twee man der bie. As ut hooi allemaol van ’t land was mossen we ut land gaon schoon harken met un z.g.n. doodlo- per, dat is un hele grote hark met iezere tanden van wel un meter breed en die mos dan over ut land e’trukken worren liefst met twee man, un zwaor warkje heur en daorum neumden dat warktuug oek un ‘doodloper’.

Volgt nog

Bie ons in de buurt woende een biezonder gezin, dat bestung uut un man, un vrouw en un deern.
As opgeschoten jongens gingen we daor grêeg een avondje buurten.
Onze buurman zat vaak en grêeg op zn praotstoel en wulie luusterden met roje oortjes as hie vertelde van vrogger toen hie verkering had met zun vrouw. Je moen weten dat zun deerntje in een andere buurtschap woende as onze buurman.

 

As hie naor zun scharrel wou, mos hie an de jonges bie zun deerntje uut de buurt een hele liter jenever geven als pries vur zun deerntje, mar dat wou hie echt niet en de jonges wachten um deurum op met knuppels enzo. Mar de buurman was met peerd en kar en zou die jongens wel van ut lief weten te houwen.

Op een avond stungen ze te wachten en daor kwam onze buurman an … Jongens let op! Mar buurman ok niet bang uut ’evallen zei tegen zun peerd ok: Let op! Daor kwam hie an in galop de jonges wouwen ut spul tegenhouwen mar de buurman snee de repen van de kar deur en sprung op de rug van zun peerd en ging dur vandeur zonder kar! Of het allemaal echt gebeurd is … ?

Onze buurman was niet riek. Zêeg mar gerust arm. Op een goeje dag had hie un drachtige zog e’kocht. Jonges wat een beste zog en een dik
ke buuk dat ut beest had. Zun buuk ging over de grond, hij verwachtte er zeker wel twaolf of dartien keutjes uut en hij rekende zun eigen al riek. Tegen de avond begung de zog te nestelen en alles stung klaor, zoas een kistje met strooi waor de keutjes eerst in e’daon mossen worden.

Eindelijk daor kwam het eerste keutje, wat een mooi groot keu, noen de volgende … en wulie mar wachten mar wat of wie ur ok kwam, geen keu meer.

Nog zo’n verhaoltje.
Onze buurman had op de markt in Putten wel tweehonderd koolplanten ‘ekocht vur zowat niks. Die ging hie op zun land uutpoten en as ze groot waren zou hij daor een hoop geld vur kunnen kriegen. üt poten was goed ‘elukt en noen mar wachten tot ze groot bin. Mar… jie zien ut al ankommen…. dur kwam nao un maond of twee een vliegje langs, die eitjes lei bie de koolplanten en ze gungen allemaol dood!

Onze buren waren hele aordige mêensen vur zowel oud as jong, as ze jao- rig waren mochten alle kiender uut de buurt ‘s middags kommen, dur waren meestal wel tien tot vuuftien kiender. Enkele moeders van ons hulpen dan met bedienen. Wulie kregen allemaol volop limonade en as ut tied van eten was kregen wulie allemaal krentenbrood met botter en suuker zoveul as wullie lusten.

Bij ons in de buurt woonde een bijzonder gezin dat bestond uit een een man, een vrouw en een meisje.
Als opgeschoten jongens gingen we daar graag een avondje buurten.
Onze buurman zat vaak en graag op zijn praatstoel en we luisterden met rooie oortjes als hij van vroeger vertelde toen hij verkering had met zijn vrouw. Je moet weten dat zijn meisje in een andere buurtschap woonde dan onze buurman.
Wanneer hij naar zijn scharreltije wilde, moest hij aan de jongens bij zijn meisje in de buurt een hele liter jenever geven als prijs voor zijn meisje, maar dat wilde hij echt niet en de jongens wachten hem daarom op met knuppels en zo. Maar de buurman was met paard en kar en zou zich die jongens wel van het lijf weten te houden.
is … ?
Op een avond stonden ze te wachten en daar kwam onze buurman aan….. “Jongens, let op!” Maar buurman, ook niet bang uitgevallen, zei ook tegen zijn paard: “Let op!” Daar kwam hij aan in galop en de jongens wilden het spul tegen houden maar de buurman sneed de repen van de kar door en sprong op de rug van zijn paard en ging er zonder kar vandoor! Of het allemaal echt gebeurd is …….?
Onze buurman was niet rijk. Zeg maar gerust arm. Op een goede dag had hij een drachtige zeug gekocht. Jongens wat een beste zeug en een dikke buik dat het beest had. Haar buik sleepte over de grond, hij verwachtte dat er zeker wel twaalf of dertien biggetjes uit zouden komen en hij rekende zich al rijk. Tegen de avond begon de zeug nestdrang te krijgen en alles stond al klaar, zoals een kistje met stro waar de biggetjes eerst in gedaan moesten worden.
Eindelijk, daar kwam het eerste biggetje, wat een mooie grote big, toen de volgende … en wij maar wachten maar wat of wie er ook kwam, geen big meer.

Nog zo’n verhaaltje.
Onze buurman had op de markt in Putten wel tweehonderd koolplanten gekocht voor bijne niets. Die ging hij op zijn land uitpoten en als ze groot waren zou hij daar een hoop geld voor kunnen krijgen. Het poten was goed gelukt en nu maar wachten tot ze groot zouden zijn. Maar… je zien het al gebeuren…. er kwam na een maand of twee een vliegje langs, die eitjes legde bij de koolplanten en ze gingen allemaal dood!

Onze buren waren hele aardige mensen voor zowel oud als jong, als ze jarig waren mochten alle kinderen uit de buurt ‘s middags komen. Er waren meestal wel tien tot vijftien kinderen. Enkele moeders van ons hielpen dan met bedienen. We kregen allemaal volop limonade en als het etenstijd was kregen we allemaal krentenbrood met boter en suiker, zoveel als we lustten.