Geschiedenis

Op de wereldkaart kun je Ermelo moeilijk vinden. Toch heeft het een lange geschiedenis. Een paar duizend jaar voor Christus krijgen doden hun laatste rustplaats in een grafheuvel. Op de heidevelden en in de bossen van Ermelo liggen vele van deze heuvels met een ronde vorm. De Romeinen hebben eeuwen later meerdere keren Ermelo een bezoek gebracht. Op de Ermelose Heide vind je sporen terug van een Romeinse legerplaats. In het najaar van 2020 is een tweede legerplaats van de Romeinen gevonden in de bossen van Ermelo. De Romeinen vertrekken en worden opgevolgd door de Germanen en Saksische stammen.

De naam Ermelo komt van Irminloo. In 855 wordt de naam Irminloo voor het eerst genoemd in een schenkingsakte van Folckerus. Hij is een rijke Friese edelman. Door de invallen van de Noormannen besluit Folckerus steun te zoeken bij de toenmalige kerk. Hij wil monnik worden en intreden in het klooster van Werden. Daarom doet hij schenkingen aan dit klooster. Folckerus wil wel zwart op wit hebben dat hij bezittingen op de Noordwest Veluwe cadeau doet aan het klooster van Werden. Op perkament wordt een schenkingsakte opgemaakt.

Eeuwenlang blijft Ermelo …een dorp van geringe betekenis. Halverwege de negentiende eeuw verandert dit beeld. Dat wil niet zeggen dat er vanaf 855 niets gebeurt in Ermelo. Door de verspreiding van het christendom ontstaan kerkelijke districten. Deze districten worden kerspels genoemd. Zo komt er een kerspel Ermel. De plaatsen Elspeet, Harderwijk en Nunspeet behoren ook tot dit kerspel. Omstreeks het jaar 1006 wordt “een moederkerk” in Ermelo gebouwd op de plaats van de huidige Oude Kerk. Voor de parochianen uit Nunspeet is het vier uur lopen. Geen wonder dat er na verloop van tijd een kerspel Nunspeet ontstaat. Harderwijk is dan al een zelfstandig kerspel. De Oude Kerk blijft wel “de moederkerk” van de omgeving. De kerken in Harderwijk en Nunspeet zijn hieraan ondergeschikt en moeten eeuwenlang jaarlijks belasting betalen aan de “moederkerk”. Harderwijk gaat door de handel steeds meer op een stad lijken en wordt in 1231 losgemaakt van het kerspel Ermel.

In 1291 vindt er voor Ermelo een merkwaardige gebeurtenis plaats. Landgoed Staverden krijgt van Reinoud I, Graaf van Gelre, stadsrechten. Staverden is de enige buurtschap in Nederland met stadsrechten. Maar een echte stad is het nooit geworden. Je vindt er een kasteel met gracht, koetshuis, oranjerie, kasteeltuin, oude boerderijen, duiventil en een kerkje met eigen begraafplaats. Staverden is bekend om zijn gebouwen, maar ook om de witte pauwen en het gevarieerde natuurhistorisch landschap.

Begin veertiende eeuw kopen leden van de Johanniter Orde grond in de buurtschap Horst om er een kleine kloostergemeenschap (commanderij) te stichten. In deze omgeving richt de Orde zich vooral op de hulpverlening in Harderwijk. De broeders leiden bijna een eeuw lang een armoedig bestaan. De gebouwen kunnen niet worden onderhouden omdat er niet genoeg geld voor is. Hun bezittingen brengen te weinig op. Later breekt een lange tijd van welstand aan. Dit komt door een besluit van het hoofd van een aantal commanderijen, waaronder het Sint Jansdal. Hij vindt dat de opbrengsten van het hof van Kallenbroek bij Barneveld voor de broeders van het Sint Jansdal moeten zijn.

Aan het eind van de vijftiende en het begin van de zestiende eeuw lijdt de commanderij erg onder plundertochten. Dit komt door een oorlog tussen Gelderland en Bourgondië. De werkzaamheden van de commanderij worden steeds meer verplaatst naar Harderwijk. Tijdens de Reformatie besluit de stadhouder van Gelderland, Jan van Nassau, de bezittingen van Sint Jansdal te geven aan de stad Harderwijk. In 1594 wordt de commanderij op het terrein van ’s Heeren Loo afgebroken, met uitzondering van het poortgebouw.

Tot het begin van de negentiende eeuw bestaat Ermelo uit enkele boerderijen, een kerk, een molen, een herberg, de huizen van de predikant en koster en die van ambachtslieden zoals de smid, de kleermaker en de bakker. Door de aanleg van de Zuiderzeestraatweg in 1830 wordt de Noord-Veluwe beter ontsloten. Op dat moment is het de langste rijksweg van Nederland. Het is in die tijd ook de hoofdverbinding tussen Amersfoort en Zwolle. Voor de ontwikkeling van de plaatsen aan de Zuiderzeestraatweg is de weg belangrijk geweest.

Vanaf 1 juni 1882 verandert er nog meer. Ermelo krijgt een spoorweghalte. Deze ligt echter op één kilometer afstand van het dorp. De heer Chevallier, die op het landgoed Veldwijk woont, schenkt bijna al het benodigde geld voor het station. Hij verbindt daaraan echter de voorwaarde dat de gemeente voor een goede weg naar het station zorgt. Dat gebeurt en zo ontstaat de Stationsstraat. Toen was dat nog een weg tussen korenvelden en aardappelvelden. Enkele jaren daarna verandert het landgoed Veldwijk in een psychiatrisch ziekenhuis. Nog vijf jaar later wordt op het afgelegen landgoed ’s Heeren Loo een tehuis voor verstandelijk gehandicapten gesticht. Deze instellingen brengen nogal wat bedrijvigheid en werkgelegenheid met zich mee. In de omgeving van het station worden wegen aangelegd en huizen gebouwd. Er ontstaat een nieuw dorp dat toepasselijk “Nieuw-Ermelo” wordt genoemd. Langzamerhand schuift de bebouwing in oostelijke richting. Ook het oude Ermelo groeit en breidt uit in westelijke richting. Rond 1920 groeien Oud- en Nieuw-Ermelo aan elkaar. Het postkantoor vormt de verbindende schakel. Vanaf begin twintigste eeuw wordt Ermelo een toeristische trekpleister.

Na de Tweede Wereldoorlog breidt Ermelo snel uit. De komst van veel defensiepersoneel en de overal heersende woningnood maken de bouw van nieuwe woonwijken noodzakelijk. In 1972 doet het unieke feit zich voor dat een gemeente wordt gesplitst. De “oude” gemeente wordt in tweeën gedeeld: de gemeente Nunspeet en de nieuwe gemeente Ermelo. Het zelfstandige Ermelo staat voor een enorme uitdaging. Bestrijding van de woningnood, illegale kampeerbedrijven legaliseren en nieuwe voorzieningen realiseren. Ermelo groeit naar 27.000 inwoners door nieuwe bouwlocaties zoals De Enk, Ermelo West, plan Schoolweg, De Leemkuulen, De Maat en het Salemterrein.

Anno 2021 is de woningnood nog steeds een probleem. Om dit op te lossen wordt een nieuwe weg ingeslagen. Er gaat gebouwd worden op het terrein van psychiatrisch ziekenhuis “Veldwijk”. De bouw op het terrein van het oude sanatorium “De Hooge Riet” is klaar. Net als andere gemeenten in Nederland moet het dorp verduurzamen vanwege de klimaatverandering. Daarom werkt de gemeente naar energieneutraliteit in 2030 en klimaatneutraliteit in 2035. Een ambitie die de gemeente samen met de Ermelose inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties wil waarmaken.

Lees meer